Su Cristianèsimu in Sardìnnia

de Massimo Madrigale
su 30 mesi de argiolas 2017

Chi faeus arreferimentu a su chi at scritu Giuanni Frantziscu Fara, su cristianèsimu est lòmpiu in Sardìnnia in su sèculu I p.C. po mori de giudeus disterraus giai cunvèrtius a sa religioni cristiana. Po su chi pertocat custa boxi podeus finsas arremonai a Svetòniu chi in su scritu Vita Claudii, sa biografia de Clàudiu s’Imperadori romanu, nosi fait sciri ca: «Iudeos impulsore Chresto assidue tumultuantes Roma expulit» (25,4). Custa cosa est sutzèdia in su 49 o 50 p.C. Duncas seus chistionendi de su sèculu I p.C., unus binti-trint’annus pustis de sa morti de Gesùs etotu. Duncas sa primu comunidadi cristiana est nàscia po mori de giudeus cristianus bogaus a sonu de corru de Roma. Apustis àterus giudeus funt lòmpius in Sardìnnia in su 174 e agoa in su 235.

Is arrastus de sa presèntzia de is giudeus in Sardìnnia ddas agataus pruschetotu in Sant’Antiogu aundi ddoi at unu campusantu giudeu e aundi is archeòlogus ant agatau siddus giudeus e finsas sa scrita šalom (chi bolit nai “paxi”).   A custus giudeus cristianus si funt aciuntus allenus de religioni cristiana bènnius de àterus logus de s’Impèriu. Giai in su sèculu II p.C. comunidadis giudeas medas ddas iant cunvèrtias a su cristianèsimu.  Arrastus de custa cosa ddas agataus in su campusantu cristianu bèciu de Casteddu aici cunforma a unas cantu munedas agatadas ingunis. Finsas is losas cristianas de is sèculus I e II p.C. assimbillant a is losas semìticas e no a cuddas romanas.

In sa Lìngua Sarda de oindii su fueddu “chenàbura/cenàbara” parit chi ndi bengat de su fueddu coena pura chi fiat sa manera chi teniant is giudeus de inditai sa dii innantis de su sàbudu. Imprùs ddoi fiant unas cantu losas cristianas in logus diferentis de s’Ìsula nosta: Casteddu, Surcis, Tharros e Frodongianus. E custas nosi faint biri cantu fiat spainau su cristianèsimu in Sardìnnia. In s’interis a is sardus de sa Sardìnnia de Mesu ddus iant cunvèrtius faci a su sèculu VI p.C. In su Mesu Evu finsas sa partzidura de sa Sardìnnia in cuàturu stadus o giuigaus fiat cunforma a sa partzidura in cuàturu diòcesis (Càlari, Arbaree, Turres e Gaddura). Sèmpiri in su Mesu Evu bieus su spainamentu de is òrdinis de is mòngius de Santu Beneitu de Montecassino e de cuddus de Camaldoli e de Vallombrosa.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.