Totus a mari!

Su Poetu oindii, de Frantzisu Nonnoi
Fotografia liada de Sardegna Hotel

de Fàbbiu Usala Friàrgiu
su 10 de austu 2017

Cun s’ùrtimu artìculu chi apu scritu in custu blog, apu detzìdiu de pigai unu mori pretzisu. Circai de bosi contai unu pagheddu sa bisura chi teniant Casteddu e is casteddajus annus a oi. Comenti si biviat in Casteddu e ita faiant? Apu circau de bosi lassai su parri miu povintzas in sa chistioni de is nòminis de is arrugas. In dii de oi a chini prus ddis bolit donai àterus nòminis. Mi benit de pensai puru a Carlo Felice. Pretzisu est a poderai sa statua de unu chi a cantu parit est stètiu unu tirannu? Unu boci-sardus? Ma castiendi cun d-una bisura de sentidu prus bàsciu meda puru, a ita serbit a nci essi tirau su nòmini de S’Arruga de is Ferreris, po ndi nai unu, po ddoi ponni Corso Vittorio Emanuele? Chi su sentidu est stòricu depi balli po totu e is duus is nòminis, deghinou chi ndi tiraus unu po ndi ponni un’àteru sa stòria menguada a su pròpiu est, o no?

Su Poetu, autori disconnotu Fotografia liada de Vistanet.it

Ma comuncas, sigomenti mi creu ca a ndi chistionai, de custas cosas, serbat e meda puru, bollu sighiri a contai contus me in su pròpiu arrastu de s’àteru artìculu. Totus a mari!, su tìtulu est! Me in su 1861 Giuanni Spano, su canònicu literau sardu chi s’at lassau arrastu de contus e stùdius de importu mannu, si chesciàt de su fatu chi Casteddu no teniat logus beni cuncordaus po andai a mari, su chi oi nosu in italianu ddi naraus stabilimenti. Sa sceda de si fai spantai est ca Casteddu teniat po contras stabilimentus de àcua durci. Duus. Unu me in s’arruga connota che a Viale Umberto (Viale Regina Margherita) e s’àteru intra de Via Sulis e Viale Regina Elena, connota difatis comenti a Vico Bagni.

Me in su 1862 un’òmini de afàrius, Michele Carboni, ponendi a menti a su Spano, fiat arrennèsciu a cuncordai su primu stabilimentu po su bànniu a mari, me in sa Battigia de S. Agostino, anca nosu oi agataus Viale La Playa.

Su Lidu, autori disconnotu Fotografia liada de Progetto Poetto

Su stabilimentu iat bìviu de vida bona po bint’annus e sa genti podiat lompi a ingunis artziendi impitzu de unu carru a cuaddus, de su mesi de maju fintzas a su mesi de cabudanni. Is traballus po amanniai su portu iant bogau de mesu su stabilimentu de Carboni, ma po sorti bona de is casteddajus su 3 de su mesi-de-argiolas de su 1879, fiat stètiu fraigau su stabilimentu “Città di Cagliari” po mori de is fradis Devoto, intremesu de su chi Carboni iat abertu in s’interis a Sa Perdixedda e un’àteru abertu a Giorginu de Vincenzo Soro.

Is bànnius de sa Perdixedda fiant popularis, connotus che a Is bànnius de soddu, totu is àterus fiant po chini teniat dinai meda de gastai. A is bànnius de Sa Perdixedda si podiat lompi setzendi a su tram a cavalli, a is bànnius de Giorgino si podiat arribai a mèdiu de barcas lestras a motori. Sceda nodia po s’arrègula de is tempus fiat sa de partziri is bànnius intra mascus e fèminas. Po ndi nai una, su stabilimentu “Città di Cagliari” teniat 44 gabinas po is fèminas e 62 po is mascus. Su 1914 est stètiu s’annu de “Il Lido” de Gaetano Usai a su Poetu, oru de mari disconnotu a is casteddajus fintzas a sa dii. A costau suu, Carboni iat fraigau su “D’Aquila” (“Il Padiglione dei Bagni”, fraigau a innantis de su Lidu puru), fraigau de issu ma pigau apustis de Efisio D’Aquila.

Is casotus, autori disconnotu Fotografia liada de Vistanet.it

Is àterus stabilimentus connotus fiant: “Ausònia”, “Ottàgono” e “La Marinella”. Totu is casteddajus chi ant pòtziu connosci su Poetu innantis de su sciacu mannu de su ripascimentu, no si-ndi podint bogai de conca nimancu is casotus. Metrus e metrus de arena bianca bianca chi traluxiat su colori de s’arrosa, amesturada cun su colori braxu, spramau e allutu de is casotus.

Custa pintura de maia acumpangiàt sa passillara a mari de sa genti de Casteddu, a mericeddu e a de noti: òminis a pigiama a arrigas e fèminas a guardabì (vestaglia) biatzu, a colori bellu allutu! Comenti acuntessit oi etotu cun is chioscus, sa genti andàt eja a passillai, ma povintzas a ascurtai mùsica e opereta de is prus artistas famaus de su tempus. A fitianu su tram scarrigàt unu sciacu mannu de genti chi andàt a s’infriscai is garronis de sa basca.

Su Poetu, su tram e is casotus, autori disconnotu Fotografia liada de Notizie.it

S’oru de mari de su Poetu fiat totu beni cuncordau, tiràt deretu de sa primu firmada fintzas a s’ùrtimu firmada, anca agatamus sa “Zona E” chi ddi podeus diaderus nai s’eden de su tempus! Sa sorti mala iat bòfiu sa gherra aìnturu de sa tzitadi. Sa genti fuendi iat scabudau totu is casotus a solus, chi is tedescus iant pigau po issus e chi sa sorti mala matessi iat bòfiu meris de sa tzitadi e de su Poetu. Acabada sa gherra is casteddajus abellu abellu ant torrau a acostai a mari e pruschetotu a is casotus. Su Poetu de innantis aturat a s’imprus de is casteddajus che a su bisu prus bellu.

Lintu e pintu che frori de beranu ingoltu a monti. Oindii de cuddu bisu sceti spèddiu e tristura nd’at aturau. Pinnicaus is casotus, s’arena aturada fintzas a sa dii de su sderrobu mannu de màchinas po impreu chi de siguru no fiat “terapèuticu”, totindunu est cumentzada a smenguai e s’oru de mari a torrai agoa de metrus e metrus. Su Poetu, la spiaggia dei centomila, oi arrancat unu pagheddu e mancai in d-unus cantu tretus si biit carraxada de erbas arestis e povintzas de àliga, sighit a essi s’oru de mari de is casteddajus, a de dii e a de noti.

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.