Su Schisòrgiu

Su 2 de idas 2017

Su Schisòrgiu est unu contu antigu chi apu intèndiu de babai miu, Antoni Sanna, e chi issu iat intèndiu de tzia Carmillina Sanna, sorri de ajaju miu, nàscia in su 1891. Custu contu fait parti de una genia de contus chi praxiant meda a is abus nostus.

Custu contu si podit ascurtai in youtube puru, cun is suta-tìtulus.

Don Giginu “Strafuddu”, unu sennioricu de Casteddu de Susu, fillu de genti pillantzosa, totindunu fiat acabau pòburu e miserinu atacau a terra. Ma de su prantu e de sa misèria, totindunu si fiat agatau arricu, aici arricu chi no sciiat nimancu aundi ponni totu su dinai chi su Schisòrgiu dd’iat fatu agatai.

Su babai de cussu poburitu de Don Giginu, candu fiat mortu, dd’iat lassau dèpidus sceti e nimancu unu soddu in buciaca, sendi chi iat sperditziau totu sa sienda de sa famìllia andendi in giru po su mundu. Nimancu una mudandedda po si cambiai dd’iat lassau! Cussu babai sperditziau fiat una peddi mala e iat fatu puru una fini lègia. Bèciu e scallau, candu fiat mortu dd’iant fatu un’interru de poburitus, dd’iant postu in d-una cascita de linnixedda, e cun pagu genti curiosa avatu dd’iant portau in Campusantu, e nisciunus ddu prangiat.

Sa sienda fiat andada totu in fumu e a su fillu mischineddu ddi fiat abarrada sceti una domixedda bècia e sderruta, chi fiat sa domu de is ajajus de parti de sa  bonànima de sa mamai.

Po bivi scriiat domandas e preparàt paperis bullaus, diaici si faiat su dinareddu po si comporai su gaùngiu [1] po dònnia dii de sa cida, e candu is cosas andànt beni fiat festa, asinuncas po cussu poburitu fiant sceti càschidus, e abarràt a buca sciuta.

Don Giginu teniat is ogus asulus e fiat de bella presèntzia, ma pòburu e cun is buciacas stampadas comenti fiat, is fèminas de su sànguni suu nimancu ddu fragànt, poita chi is poburitus, po cudda genti, fiat mellus a ddus tenni sèmpiri atesu.

Fessit istadi o ierru, cun soli o cun bentu, nci bessiat cun d-una palandrana totu allusingiada e a is peis si poniat una pariga de cambrionis [2] scallaus, chi dònnia intanti su sobateri de Casteddu de susu, mistu Arturu “Pei de caboni[3], s’ùnicu amigu chi teniat, nci-ddi cravàt duas sementzas [4] o ddi donàt una cosidedda po no nci fai intrai s’àcua candu proiat.

Una dii de cussas chi parit chi su celu nd’arruit a terra, cun totu s’àcua chi fiat calada, comenti si fiat agatau inforas, is butinus ddi faiant ciàfiti-ciàfiti e cussu poburitu si fiat acostau ande Arturu po biri chi ddi podiat donai un’aconciadedda.

Mischineddu cussu Arturu, chi fiat de coru bonu, apena chi dd’iat biu intrendi in sa butega ddi fiant intraus is frius a is ossus, poita chi Don Giginu, casi prangendi, dd’iat domandau: «Arturu, càstia su chi podis fai, depu andai a Municìpiu e no sciu comenti andai!». Arturu fiat abarrau sicau, cun is butinus sfundaus in manu, dd’iat castiau in faci e dd’iat biu cun is làgrimas in is ogus. Insandus iat pigau una pariga de butinus chi iat aconciau e dd’iat nau: «Don Giginu, ponghit-sì custus, ma a mesudii torrit de pressi a innoi, chi custu mericeddu ddus depu donai a su meri.»

Mancu malis chi cussu mengianu puru Don Giginu fiat pòtziu andai a su Municìpiu po porri scrafi calincunu francu, poita chi cussu poburitu, cun is intradas chi arrennesciat a fai, podiat papai a prandi sceti, e po cena dd’abarràt de matziai calincun’arrogu de pani tostau cun d-unu tzicheddu de àcua chi bufàt de una marighedda. Issu, comenti intendiat su tocu de sa campana de is ses de a merii de sa Catedrali, dd’abarràt sceti de andai a si-nci corcai in su letu.

Sonna oi e sonna cras, s’ànima bona de sa mamai no ddu lassàt mai a solu, ddu chistionàt in su sonnu: «Nci pensu deu fillu miu, nci pensat mamai a ti-ndi bogai de sa tribulia! Una bella dii as a agatai su chi depis otenni, e mamai ti-ndi fait bessiri de dònnia tribulia chi babai tuu t’at lassau.»

Is sonnus de Don Giginu pariant chi no acabànt mai, e fiant sèmpiri is pròpius fueddus, duncas cussu poburitu podiat acabai puru de s’amachiai, ma cussu, po issu, no fiat àteru chi su carìnniu chi no iat pòtziu tenni de mamai sua, chi fiat morta candu fiat piticheddu.

E issu naràt: «Mamai bella e stimada, chi bivis in su Celu, in mesu a is àngelus de Deus, abarra-mì acanta e dona-mì s’agiudu e su cunfortu, no mi lessis a solu, tui chi ses in sa glòria de su Celu.»

Unu merii de istadi forti, cun d-una scirocada lègia chi no faiat nimancu a arrespirai, Don Giginu, corcau in su letu a dosèliu [5], no arrennesciat a pigai sonnu e si furriàt de una parti a s’àtera, finsas a candu no s’est torrau a pesai.

No sciendi ita fai, fiat andau a sa fentana e nci fiat bessiu in su balconi, e ancora mesu dormiu e stontonau de su sonnu chi no arrennesciat a pigai, si fiat postu a castiai s’arruga scuria, aundi passàt calincunu pisitu sceti. Totu fiat citiu, no s’intendiat nimancu una musca bolendi, ma a unu certu puntu iat intèndiu un’arrumòriu misteriosu, un’arrumòriu chi iat intendiu giai àteras bortas: dum, dum, dum, dum.

Custa borta perou fiat abarrau spantau po su fatu chi cussus tocus fiant diferentis de is chi iat intèndiu giai; imoi ddis pariant prus fortis e lestrus, e duncas iat detzìdiu de torrai in s’aposentu po cumprendi mellus de aundi ndi beniant, ma comenti si fiat furriau po intrai, una boxi poderosa dd’iat fatu firmai: «Abarra aundi ses! Abarra firmu e citiu, e no ti movas! Su Schisòrgiu est traballendi po tui!»

Don Giginu fiat abarrau firmu e siddiu che balla, comenti dd’iat nau cussa boxi misteriosa, chi pariat chi ndi benessit de asuta de terra, e si-nci fiat atzicau no arrennescendi a cumprendi su chi fiat sutzedendi. Abarrendi firmu intendiat su sudori chi ddi calàt de su fronti, intanti chi cussus tocus dum, dum, dum sighiant sèmpiri prus fortis e lestrus.

Don Giginu no iat intèndiu mai su fueddu “Schisòrgiu”, e duncas iat pensau: «Ma chini est? In custa domu antiga nci depit essi abarrada calincuna duenna…»

A unu bellu puntu iat intèndiu arrumòrius comenti chi si fessit trunchendi una tàula grussa de linna, una spètzia de tric, trac, tric, trac, finsas a candu iat intèndiu unu corpu de cosa chi si fiat arroghendi e apustis arrumòrius de linna arrumbulendi chi dd’iant fatu timi finsas a si depi arreparai acuguciau in su balconi. «E ita est sutzedendi!? Nd’est arruendi sa bòveda a terra!?», aici iat pensau tremendi che folla.

Ma totindunu fiant acabaus totu is arrumòrius e iat intèndiu una boxi durci chi dd’iat nau: «Nudda, no est sutzèdiu nudda, fillu miu de su coru, imoi podis intrai! Beni aìnturu fillu miu!»

Don Giginu, mancai fessit ancora atzicau, nci fiat calau de su scalinu de su balconi e, timi-timi, fiat intrau a passixeddus in s’aposentu, finsas a s’acostai a su letu, aundi nci fiat arruta una parti de su dosèliu.

A is ogus de cussu poburitu si fiat presentau unu spantu de arrecadas de oru, marengus in cantidadi chi dd’iant prenu su letu, e nci fiat finsas una cascita mesu corcada, apitzus de is lentzorus, prena de aneddus e de cannacas luxentis, una bellesa chi no si podit contai.

Don Giginu fiat abarrau allochiau, e si fiat preguntau: «E totu custu beni aundi fiat? E chini fiat su meri?»

Iat castiau in totu s’aposentu, po essi seguru de essi a solu, e chi essit agatau una duenna dd’iat a essi torrau gràtzias e finsas imprassada, ma in cuss’aposentu nci fiat issu sceti, e finsas sa boxi misteriosa fiat sparèssia. Don Giginu, si fiat inginugau ananti a su letu de is ajajus e si fiat postu a prangi. S’arregordu de sa mamai dd’iat imprassau, forti e callenti, s’arregordu de is bisus suus, de cussa boxi cunsoladora, imoi dd’iant donau s’arrespusta chi issu circàt: su Schisòrgiu!

Sighendi a prangi, cun is bratzus apitzus de is lentzorus, iat nau: «Gràtzias mamai!» e aici fiat abarrau finsas a candu is primus luxis de obresci fiant intradas in cuss’aposentu.

 

 

Nodas:

  1. “gaùngiu” in italianu est “companatico”, ma custu fueddu est manigiau puru po nai “sa cosa de papai”;
  2. is “cambrionis” in italianu funt “scarpe vecchie scalcagnate”;
  3. sa pronùntzia lestra casteddaja de “Pei de caboni” est “Peregaboni”;
  4. sa “sementza” est una pùncia chi manìgiant is sobateris;
  5. “su dosèliu” in italianu est “il baldacchino”.

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.