Acabai de fumai: ita nci guadàngias?

Su 31 de su mesi de maju fiat sa dii internatzionali contras de su fumu e podit essi una bona intzimia po ndi chistionai e fintzas po pensai de acabai po is chi fumant. Poita est pretzisu de nci scavulai is sigaretas a s’àliga? Candu s’acabat de fumai is benefìtzius po sa saludi funt segurus, siat luegus e siat atesu in su tempus a benni.

Alloddus cali funt e candu arribant! Bieus ita narat s’OMS (Organizatzioni Mundiali de sa Sanidadi).

  • Aìnturu de 20 minutus su coru abàmbiat su bàtidu e sa pressioni de su sànguini calat.
  • Pustis de 12 oras su sànguini si lìmpiat de totu su monòssidu de carbòniu chi furat su logu a s’ossìgenu.
  • De is 2 a is 12 cidas su sànguini scurrit mellus e is prumonis traballant mellus.
  • Pustis de 1 mesi fintzas a 9 mesis su tussi e s’alidamentu torrant a essi is de innantis de cumentzai a fumai (normalis).
  • Pustis de 1 annu s’arriscu de maladia a is artèrias coronàrias, is chi portant su sànguini a su coru, calat a sa mitadi de cussu de unu chi sighit a fumai.
  • De is 5 a is 15 annus pustis de ai acabau s’arriscu de tenni un’ictus, est a nai una guta a su cerbeddu, torrat a essi aguali a su de chi no at mai fumau.
  • Pustis de 10 annus s’arriscu de càntziru [1] a su prumoni calat a sa mitadi de su chi tenit unu chi fumat e smènguat puru su càntziru de sa buca, de su gùturu, de s’arguena [2], de sa busciuca [3], de su tzugu de s’urba (o s’iat a nai “murru de trinca”) [4] e fintzas de sa carrisàpida [5].
  • Pustis de 15 annus s’arriscu de maladia a is coronàrias torrat a essi cumenti su de unu chi no at mai fumau in vida sua.

A acabai de fumai ndi balit sèmpiri sa pena, itasisiat s’edadi tua, poita ca in dònnia edadi is personas podint tenni benefìtziu.

Chi difatis acaraus is chi acabant cun is chi sighint bieus ca:

  • A 30 annus is chi acabant guadàngiant 10 annus de vida in prus de cussa chi iant a podi bivi sighendi a fumai: est a nai ca, chi tui iast a podi bivi fintzas a 75 annus sighendi a fumai, imoi podis arribai a 85 annus.
  • A 40 annus guadàngiant 9 annus.
  • A 50 annus su benefìtziu est de 6 annus.
  • A 60 annus podint guadangiai 3 annus in prus.
  • Est de meda profetu puru a acabai de fumai candu si tenit una maladia grai comenti sa guta a su coru [6], ca chi tui no fumas prus calat de su 50% sa possibilidadi de ndi tenni un’àtera. Est a nai ca chi sa possibilidadi fiat de su 30% innantis de smiti, pustis est de su 15%.

Su fumu fait dannu meda no sceti a tui atotu ma fintzas a is chi staint impari a tui po nexi de su fumu passivu: acabendi de fumai smènguat s’arriscu de maladias a is prumonis po is pipius comenti s’asma, chi podit essi mortali, o àteras maladias cumenti is de su coru e su càntziru puru.

Candu no si fumat prus po is òminis calat s’arriscu de impotèntzia, po is fèminas is dificultadis in s’imprìngiu [7], s’arriscu de fai nasci su pipiu tropu chitzi e de tenni unu pipiu piticu chi s’amalàdiat fitianu.

E no chistioneus agoa de cantu costant is sigaretas, poita ca su fumu fait mali fintzas a sa busciaca. Ita ses imbetendi? Scavula-nci sa sigareta e cumintza a passillai!

Nodas

  1. càntziru: “cancro”
  2. arguena: “esofago”
  3. busciuca: “vescica urinaria”
  4. tzugu de s’urba / murru de trinca: “collo dell’utero”
  5. carrisàpida: “pancreas”
  6. guta a su coru: “infarto miocardico acuto”
  7. imprìngiu: “inizio di gravidanza”

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.