Una pupa de chera

Màginis pigadas de FB: Sardegna – Sa Terra Mia

Pigadu de “Addaeriu” (nòmene de unu carruzu de sa bidda de Bono, in Sa Costera: chi tenet su sinnificadu trasparente de “addae de riu”, “a s’àtera parte de su frùmine”) est unu romanzu de Giuanni Batista Fressura iscritu in sardu logudoresu tzentrale, inprentadu in su 2005, cun sa tradussione italiana a fronte, a contivizu de s’autore. Paramus una parte de su capìtulu primu (1).

Una pupa de chera

Donzi chida, chena farta peruna, torraia a l’agatare. E l’agataia sempre in sa matessi postura: sètzida in d-unu cadreone in mesu de sa janna – sempre aberta, in istiu e in ierru –, frima comente un’istàtua, chin sas manos in coa, sa cara bianca che nie e sos ogritos puntados a sa corte e a sa carrela.

Pariat una pupa de chera.

Ma comente mi ch’iscampiaiat in s’intrada de su gantzellu, sùbitu li cambiaiat sa chiza, si l’illuminaian sos ogros e li torraiat su risu, cuddu risu bellu, fine, lieru.

“Mi a fizu meu!”, naraiat cuntenta che pasca.

Unu basu, unu carìnniu, una brulla, e issa che fit in sos chelos. Mi faghiat sere in daenanti sou e m’abbaidaiat amadurende sos ogros e chena mi narrer nudda, s’istat pro issa fit istada oras e oras abbaidènde-mi dae conca a pes, chena faeddare. Issa, chi in vida sua non resessiat a istare un’iscuta a sa muda, chi teniat de nàrrere sempre e pro donzi cosa, como non faeddaiat piùs.

Ma cantu naraiat! A piseddu, daghi faeddaiat meda – pariat una mitràglia! – no l’iscurtaia mai; como, a mannu, chena nàrrere una peràula, mi contaiat contos longos.

Mi torraian a mente sos seros de ierru, in sa coghina manna, sa tziminea inchesa, babbu, apenas recuidu dae foraidda, chenende in d-unu pitu de sa mesa e deo fatende sos còmpitos in s’àtera ala, e issa sempre impreada a un’ala e a s’àtera. M’azuaiat a fàghere sos disìnnios, mi leaiat s’istòria e, a modu sou, mi curreziat sos suntos: “Custu ‘cioè’ che-lu pones tropas bias”, mi amunzaiat. E daghi protestaia: “Ma ite nd’ischis tue?”, issa rispondiat sèmpere a sa matessi manera, pazosa: “Amenta chi deo apo fatu sa quinta elementare in tempos de tando, e si fia restada in Othieri chin mama Bissiri oe fia istada professoressa di belle lettere”.

Pro mi cuvrenare mi poniat fintzas sete pizos, e unu sempre a su revessu, pro non mi pònnere ogru. S’oriolu mannu sou, apoi de chimbe partos malos, fit de pèrdere s’ùnicu fizu chi li fit restadu, pro gràssia de padre Manzella. Pro impinnu m’aiat bestidu chin s’àbidu de s’òrdine de sos vincentzianos. Unu cumpanzeddu de s’asilo, s’ùnicu chi tando faeddaiat in italiano, li contaiat a sa mama: “All’asilo c’è un missionario piccolo piccolo che sale sugli alberi come un uccello”.

Pro donzi mìnima maladia mi frigaiat in presse s’ozu beneitu de Gesù Bambino di Praga e naraiat unu Pater, Ave, Gloria, e daghi sa cosa sighiat che curriat dereta a domo de mamai Barora Irde a li fàghere fàghere sos de Sant’Antoni o a domo de mamai Maria Pischedda pro sos de s’ogru.

Cumprida chin totu, abituada a dare a manu prena, in domo fit sempre un’andetorra de zente e neunu che deviat essire chena nudda: “E it’est malàidu chi li pregontas si nde cheret? Porri-bi-la sa cosa chena pregontare e insisti si narat chi nono, ca mancari est birgonzosu”.

M’amentaiat su tempus de Pabusi, su tempus sou prus bellu: aimus fatu sa binza, fraigadu sa domo e sa bartza. Issa fit inie impreada manzanu e sero, cuntenta, sempre fatende e sempre nende. Sa domo pariat sa de Biancaneve, sa bartza fit inghiriada de frores de milli zenias, sa binza fit tot’unu giardinu.

(1) de G. Lupinu, Manualetto di linguistica sarda, UNICApress, 2023, pg. 256.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.