(sighit de sa primu parti)
Cicitu Muscau cumentzàt su contu cun sa genti sètzia ananti de issu, prus o mancu a ferru de cuaddu [1], podiant essi finsas prus de trinta a dd’ascurtai, e imoi dd’ascurtaus nosus puru.
Oi si contu de Francischinu Fortalesa chi una dii iat detzìdiu de si portai su babai avatu, po fai sa domanda a sa famìllia de sa picioca chi nci teniat in castiada [2] de unas cantu diis. Fiat arribau a si detzidi apustis chi iat tentau de si fai sposu cun d-unas cantu piciocas, ma cun nisciuna de issas fiat arrennèsciu a ndi bogai supa. Duncas si fiat detzìdiu cun d-una picioca chi a dda castiai nci boliat stògumu bonu, tanti fiat lègia, ma issu si fiat serrau is ogus cumbintu chi no podiat prus pretendi sa bellesa.
«Oh Cicitu, ma giai a s’acabada de su contu ses andendi? Pressi tenis oi?» Is chi connosciant giai su contu si-nd’acatànt candu issu ndi fiat seghendi un’arrogu, cosa chi forsis faiat aposta po essi circau, e intanti dd’arribàt puru sa primu tassa de muscau: «Ne’, bufa-tì custa tassa de muscau! Ajò, conta-sì puru de sa picioca de sa Marina, chi oi nc’est genti chi no connoscit ancoras su contu de Francischinu».
Cicitu, apustis chi iat bufau unu pagheddu, torràt a pigai su contu.
Bandat beni, s’acuntentu. Torraus agoa. Francischinu s’ùrtimu borta iat provau cun d-una bella picioca de sa Marina, ma ddi fiat andada mali meda.
Sa dii si fiat totu beni cuncordau, allichidiu cun bistiri bonu, sciorendi butinus de sola [3] chi pariant una bellesa, ma chi dd’abarrànt strintixeddus e ddu faiant caminai comenti chi fessit a peis tundus, e pariat unu tzerpedderi [4] mesu tzurpu puru, chi imburchinàt in dònnia spuntoni e s’aguantàt a su muru de is domus po no nci arrui stirrinau a terra”.
A custu puntu Cicitu si-ndi pesàt de sa cadira e faiat sa scena de Francischinu caminendi a butinus strintus, totu sa genti insandus incumentzàt a si scallentai de su contu, e issu faiat puru finta de nci arrui apitzus de calincunu, prus che àteru a is fèminas, e totus nci-ddu bogànt arriendi e tzerriendi «Bai! Bai! Brutu tzerpedderi!»
Spaciau de fai sa scena, Cicitu torràt a contai.
Allichidiu de aici, tzopiendi tzopiendi, Francischinu andàt a girai is arrugas de sa Marina e de Stampaxi in circa de femineddas de cojai, e a bortas dd’acumpangiàt finsas unu “stornelladori de lista” [5] comenti fiat Cebolla, connotu in totu Casteddu, circau de totus a perdas pesadas, chi cantàt a totu boxi e sonàt sa ghitarra chi pariat deaderus una meravìllia, e po cussu si fiat fatu una bella nomenada.
Cussu mericeddu si fiant postus asuta de sa fentanedda de una picioca de sa Marina, bellixedda meda, chi fiat in s’arruga de Santa Luxia [6] e chi Francischinu fiat circhendi de ponni in castiada giai de unas cantu diis.
Apustis de sa cantada de Cebolla, sa mama de sa piciochedda iat tirau un’oghiada abàsciu e iat biu a cussu tzerpedderi de Francischinu, e a s’acabada, sigumenti no ddi fiat pràxia nimancu totu cussa cantada, si fiat afaciada cun d-una sìcia prena de àcua bruta de su strexu e nci-dd’iat scutulada apitzus de cuddus duus poburitus, tzerriendi: «Baxei-si-ndi! Chi filla mia no est cosa po bosàterus!»
S’afrontu e is tzèrrius malus de cudda fèmina no nci-ddus iat calaus nimancu Cebolla, òmini chi abarràt sèmpiri asseliau; sfustu de conca a peis, cun ghitarra etotu, iat tzerriau a totu boxi: «Oh bassinera merdosa pudèscia!»
Cebolla cussu merii iat fatu una de is mellus cantadas suas, àteras bortas is de su bixinau dd’iant a essi finsas bàtiu is manus. Issu cantàt sèmpiri prenu de passioni: «Afacia-tì a sa feeentanaaaa, oh bellu froooriii, bellaaa fuulaaanaaa, candu biu a tui nasciiit s’amoooriii…»
Cussu merii iat finsas postu aparis sa bellesa de sa picioca cun su soli luxenti chi si-ndi pesat a mengianu, duncas cussu cantu iat merèsciu àteru beni chi no sa siciada de àcua bruta.
Francischinu puru si fiat fatu pigai de su feli e, circhendi de fueddai in italianu, a sa picioca dd’iat tzerriau: «Tanto che brutta no sei!?»
Is duus, perou, si-ndi fiant dèpius spesai a lestru: in su balconi nci fiat stupau lestu lestu su babai de sa picioca, totu arrennegau, cun d-una sillieta [7] in manu, prena de abisòngius e chi iat circau de si-nci-dda sbudiai apitzus. Custa borta perou iant tentu sorti bona, Francischinu iat cumprèndiu totu e, parendi-sì de s’afrontu malu, iat tzerriau: «Spesaus-si-ndi de pressi!», e una borta chi si fiant postus in sarvu, iat sighiu a nai: «Arrori mannu! Sa sillieta fiat prena de piciàciu e de merda puru, chi no si femus bogaus de ingunis asuta, si femus pigaus finsas unu cagalloni a conca».
A nai sa beridadi, a cuddus duus ddi fiat andada mali po su fatu chi su babai e sa mamai de cudda picioca teniant àteras miras, e unu piscadoreddu comenti a Francischinu no fiat su gèneru chi fiant circhendi.
Su contu sighit, bai a sa de tres parti
- A custa manera de si-nci setzi a cadira in tundu in s’arruga, a ora de friscu, a contai contus, ddi narànt puru “s’arròlliu in sa friscura”.
- Unu tempus, innantis de si fai sposus (“si fai sposus” in italianu est “fidanzarsi”), unu piciocu e una picioca narànt chi fiant “in castiada” candu si castiànt e fastigiànt de atesu (in italianu “fastigiai” est “amoreggiare”); si chistionànt sceti abarrendi sa fèmina afaciada in sa fentana e s’òmini in s’arruga, ma no si podiant fai nimancu una passillada imparis innantis de sa “domanda”, chi in italianu est “richiesta di fidanzamento ufficiale”.
- “Butinus de sola” in italianu funt “scarpe in cuoio”.
- “Tzerpedderi” bolit nai “scimproteddu”, in italianu prus o mancu est “gaglioffo” (su sentidu deretu de “tzerpedderi” est su de “pilloni afarrancadori”, in italianu “uccello rapace”, spètzia de pilloni chi candu caminat parit unu pagu tzopu).
- Su “stornelladori de lista” fiat unu cantadori a mutetu chi ddu tzerriànt po fai sa serenada a is piciocas.
- S’arruga de Santa Luxia imoi est Via Sardegna, ddi narànt aici ca nci fiat sa Crèsia de Santa Luxia, chi est stètia mesu arruinada de is bombardamentus de su 1943 e casi acabada de sciusciai in su 1947 po pigai finantziamentus de sa “ricostruzione post bellica”. De custa Crèsia imoi s’agatant ancoras is arruinas.
- Sa sillieta est una spètzia de bassinu, in italianu “pitale, orinale”.
