De Andrea Maccis su 13 de làmpadas 2017
Po chini at sighiu sa chistioni assumancu me is ùrtimus mesis, no at a essi una nova ca giai de maju de su 2015 seus boddendi firmas po otenni su domìniu de arretza .srd po sa Sardìnnia. E aici etotu no at a essi una nova ca su 30 de martzu de ocannu sa Lei Finantziària de sa Regioni at postu a curri 20.000 € po incarrerai sa circa chi at a agiudai a cumprendi chi su domìniu .srd potzat fai profetu o dannu a is atividadis, a sa cultura e a su nòmini de sa Sardìnnia.
Su chi est prus malu a cumprendi, po genti meda, est comenti at a sighiri sa cosa e poita est chi seus boddendi ancora is firmas (seus a 1.800 ma sa mira est de ndi boddiri 10.000) mancai sa chistioni de su domìniu siat lòmpia a su Consillu Regionali. Poita est, in pagu fueddus, chi serbit totu custu trumentu po una cosa chi nos’at a tocai a pagai etotu e nimancu a baratu? Insandus forsis est ora de ndi chistionai beni, po agiudai a totus a cumprendi.
Sa Scòtzia no est chi siat su logu chi assimbillat de prus a sa Sardìnnia, poita ca est una natzioni arreconnota mancai siat aìnturu de su UK, ma pròpiu po custu, a castiai su chi ant fatu issus po su domìniu insoru (su .scot chi s’agatat de su 2014) fait cumprendi a ita serbat totu su trumentu.
Sa chistioni, comenti scieus, sigomenti ca s’ùrtimu fueddu spetat a ICANN (s’autoridadi chi guvernat is domìnius de arretza), est ca tocat a ddis amostai ca su domìniu at a essi unu nòmini cun su poderi de pinnicai a pari una terra, sa genti chi ddoi bivit e totu is atividadis (econòmicas, sotzialis e culturalis) chi ddoi funt, poita ca totu custas cosas impari, faint una comunidadi de interessus.
Sa cosa bella de is pràtigas abertas po is domìnius cun ICANN, est ca fait a ddas castiai a unas a unas in s’arretza me in su situ gTLDResult. E duncas, castiendi sa pràtiga po su .scot no fait a fai àteru che a si spantai de totu sa genti chi Harry McGrath, chi fiat su presidenti de DotScot Registry (sa sotziedadi no-profit chi at portau ainnantis is traballus po su domìniu scotzesu) nci dd’at fata a fai movi.
Su Primu Ministru me in Scòtzia in cussu tempus (su 2011) fiat Alex Salmond, alloddu su chi agataus me in sa lìtera cosa sua chi arrespondiat a McGrath: «Seu prexau de acotzai in prenu DotScot Registry chi est domandendi su domìniu nou .scot chi at a donai un’identidadi crara a is interessus e a sa cultura scotzesa me in s’arretza». E sighiat «Sciu ca is ministrus cumpàngius cosa mia, comenti e mimi creint ca su domìniu nou at a fai profetu a is 5 millionis e prus de personis chi bivint me in Scòtzia e a is àterus millionis e millionis chi s’intendint un’arrogu de sa diàspora scotzesa, una comunidadi chi apu arremonau che “sa famìllia scotzesa arreu me in su mundu”». E no ddoi est sceti sa lìtera de Salmond in sa pràtiga, ddoi agataus is de Nicola Sturgeon (Primu Ministru imoi) e de àterus polìticus de primori.
Su Clì Gàidhlig, un’organizatzioni de Inverness (citadi de su cabesusu scotzesu, is Highlands) chi at traballau de su 1984 a su 2016 po afortiai su gaèlicu scotzesu (imoi no s’agatat prus ma in cussu tempus fiat in atividadi) po manu de su Diretori cosa sua Hogmanay Iooming (connotu de totus cun su nomìngiu de DJ MacIntyre), arrespondiat a McGrath scriendi «Nosu, comenti sciis, in su Clì Gàidhlig agiudaus a is chi bolint imparai su gaèlicu scotzesu in totu su mundu e un’atividadi che custa chi seis strantaxendi-ndi podit agiudai a is chi funt circhendi unu domìniu» ma imperràt sa chistioni prus manna cun una fràsia grai che unu monti: «Est cosa de importu su chistionai de interessu scotzesu po mori de un’aina che custa». A pustis de su mundu de sa polìtica duncas, is scotzesus iant “strobau” su mundu de sa cultura.
E de sa Edinburgh Chamber of Commerce (sa Càmera de Cumèrciu de Edinburgh) no ndi chistionaus? Scriiat aici Graham Birse (Diretori in su tempus): «Comenti sciis nosu contaus prus o mancu 1980 atividadis chi coberrint ònnia cambu de is afàrius me in Edimburgh» e a pustis «Disigiaus chi sa DotScot Registry nci dda fatzat» po arribai a serrai sa lìtera narendi ca iant a essi stètius interessaus a comporai unu domìniu .scot comenti iat a ai fatu a ddu fai e a consillai a totu is atividadis chi fiant con issus de si ndi comporai unu cussas puru e duncas de ddis fai sciri fatu-fatu comenti fiat andendi sa chistioni. E tres: polìtica, cultura, afàrius. Forsis is tres cambus de s’atividadi de is òminis chi parit chi movant prus interessus. Spaciau aici? Nimancu po nudda.
David Longmuir chi in su 2011 fiat Segretàriu me in sa Scottish Football League (sa segunda liga de su giogu de sa bòcia me in Scòtzia fintzas a su 2013, candu nci dd’iat surbida sa Scottish Professional Football League) scriiat: «Est cun prexu chi ti donu s’acotzu cosa nosta po su .scot» e sighiat «Comenti sciis, nosu me in sa Scottish Football League promoveus is 30 scuadras chi giogant me is 3 divisionis de sa SFL. Sa parti prus manna de custas funt a mesura de comunidadi e ponint a traballai genti de su logu me is atividadis. Unu domìniu .scot iat a permiti a sa genti de su mundu de aciapai is novas de totu is scuadras nostas e de castiai su mundu de sa bòcia me in Scòtzia. Chi nci dda faeis a ndi ddu scabulli de ICANN, eus a essi interessaus a comporai unu domìniu .scot nosu puru». E cuàturu, su sport.
Polìtica, cultura, afàrius, sport … unu iat a nai ca ddu faiat aici puru, ca iant circau giai a totu is chi podiant circai po agiudai. Ma is scotzesus no pensànt aici, amancàt sa religioni. E duncas sa Crèsia. Sa Crèsia po unu domìniu de arretza, cumprèndiu? Strambu si parit? Scriiat su Cardinali scotzesu Keith O’Brian (bessiu connotu annus a pustis po chistionis prus pagu praxilis meda…) arrespondendi sèmpiri a McGrath: «Mancai sa Crèsia no pòngiat buca me in custa arratza de cosas, seu seguru ca genti meda aìnturu de sa Crèsia dda pensat che tui etotu» e sighiat cun «Sa Crèsia ponit sèmpiri in craru cantu importit sa sussidiariedadi e su deretu de fai connosci is culturas diferentis e is identidadis natzionalis» serrendi cun «Ti bollu fai is augùrius chi nci dda fatzais a ndi scabulli su domìniu nou».
Ita fait a imparai de is scotzesus? Ca po parri una comunidadi de interessus, primu primu tocat a essi una comunidadi de interessus. E nosu, a cali tretu seus in su mori chi nosi nci portat a su .srd?
