de Eleonora Mulas
Tucìdidi nosi conta de s’impestu in Ateni in su 430 innantis de Cristu. Pàulu Diàconu, maistu longobardu de stòria in sa corti de Càrolu Magnu, nosi contat de sa pesta chi iat fertu s’Itàlia, e pruschetotu sa Ligùria, in is ùrtimus annus de s’imperu de Giustinianu, de su 527 a su 565 avatu de Cristu.
Diàconu no iat connotu s’impestu, ca fiat bìviu in su de otu sèculus (720-799 a. C.) e no connosceus sa mitza de aundi iat pigau is novas, ma su chi iat scritu est de importu ca sighit su mollu de Tucìdidi e nd’aciungit su scabudamentu, su scoramentu, sa morti spainaus in su sartu. Giuanni Boccaccio connosciat s’òpera de Diàconu e de issa iat pigau ispiratzioni po contai de sa pesta in Fiorèntzia de su 1348 in s’inghìtziu de su Decameroni.
Alloddu unus cantu arrogus pigaus de:
Pàulu Diàconu, Historia Langobardorum, L.II, 4.
(…) Comenti e chi sa prus parti manna de sa genti pensàt de si-ndi podi scabbulli de sa morti fuendi-sì, in is domus sbuidas abarrànt sceti is canis, e su tallu aturàt a solu in su pascidòrgiu, sena de pastori a ddu castiai. In is biddas e in is brugus, chi innantis fiant prenus de genti, a s’incràs, apustis chi totus si-nci fiant fuius, ndi calàt su prus mudori mannu. (…)
Su mundu pariat torrau a su mudori de s’antigòriu: no nci fiat bèrchidu in su sartu, sùrbiu de pastori, aciocu de bestia feroci a su tallu, fura in su puddàrgiu. Mancai su tempus de messai fiat spaciau, su trigu fiat abetendi ìnnidu su messadori. Cun s’ierru arribbendi, is bìngias teniant is gurdonis luxentis apitzus de sa pèrtia sena de folla. A de notti e a de dii s’intediat sonai una trumba de batalla e genti meda intendiat burdellu de esèrcitu. No si biiat arrastu de genti biaxendi, ni si cumitiant bocimentus: epuru is mortus fiant aici medas chi ogu de òmini no fiat bonu a ddus contai. Sa gruta de su pastori si furriàt a tumba de òmini e sa domu de s’òmini a cuadòrgiu de bèstias arestis. (…)
Acapiau podeis agatai su totu scritu, in sardu e italianu
Inoi fai a ligi: 1 Candu sa genti si moriat de pesta in s’arruga, 3 Sa pesta de Fiorèntzia in su Decameroni, 4 Una letzioni chi no emu fatu mai , 5 Sa mama de Cecìlia
